Ooltgensplaat is een klein dorp met iets meer dan 2000 inwoners. Het kleine dorp heeft nog steeds vele oude huizen en er is hier en daar wat nieuwbouw aan toegevoegd. Hoogbouw ziet men, evenals op de rest van het eiland, nergens.
Het dorp is ontstaan uit een kleiplaat waar gras begon te groeien die op den duur de naam Oeltgensplaet kreeg. Dit gors was in 1481 zo ver opgeslibd, dat de eigenaar Adolf van Kleef op 13 maart 1481 een brief bezegelde, waarin hij toestemming gaf om Oeltgensplaet in te polderen. De voorwaarden van de inpoldering van de gorzen van Oeltkinsplate en Vloeyhil werden 17 september 1481 op schrift gesteld. Een 21 meter brede ringdijk moest worden aangelegd van drie en een halve meter hoogte. De zeespiegel bereikte bij stormvloed lang niet de hoogte van tegenwoordig. De kruin van de dijk moest drie meter breed worden.
In 1482 begin men met de dijkaanlegging. Voordien was alleen in de zomermaanden verblijf op zo’n gors mogelijk. Arbeidskrachten trachtte men aan te trekken door aankondigingen in talloze dorpen. Niet alleen in het gebied van Overflakkee (dat waren toen slechts de eilandjes Oude-Tonge, Middelharnis en Dirksland), maar in de wijde omtrek in Holland, Brabant en Zeeland. Voor de najaarsstormen kwamen, moest de dijk gereed zijn. Uit de naastliggende slikken werd per kruiwagen de grond voor de nieuwe dijk aangevoerd. Na de inpoldering schakelde men over van veeteelt op akkerbouw. De landbouwproducten waren met name granen, koolrapen, uien en meekrap.
In de 80-jarige oorlog, die in 1568 begon, werd een fort gebouwd. Ooltgensplaat vormde een onderdeel van de verdedigingslinie Bommeneede, Willemstad, Klundert, Zevenbergen, Geertruidenberg en Heusden.
In de Franse tijd werden de verdedigingswerken uitgebreid. In de oorlog 1940 – 1945 hadden deze geen strategische betekenis meer.
Het vroegere Gemeentehuis van Ooltgensplaat is een van de opvallende gebouwen aan de Kaai in Ooltgensplaat.
Het dorp Ooltgensplaat maakte deel uit van de Gemeente Oostflakkee, een Gemeente van ruim 10.000 inwoners, bestaande uit de kernen Oude-Tonge, Den Bommel, Achthuizen en Ooltgensplaat. Tot in 2002 werden in het gebouw nog de vergaderingen van de Gemeenteraad van deze Gemeente gehouden. Daarna vergaderde de Raad in Oude-Tonge. De trap, voor het gebouw, wordt vaak gebruikt als achtergrond voor huwelijksfoto’s.
Vanaf 1 januari 2013 zijn alle gemeenten op het eiland samengevoegd tot één nieuwe gemeente en ontstond de huidige gemeente Goeree-Overflakkee. Het bestuurlijk orgaan bevindt zich nu in Middelharnis.
Tijdens de waternood in februari 1953 heeft ook Ooltgensplaat zijn deel gehad. Het water baande zich een weg door de Voorstraat naar de polder in de omgeving. Ten noorden van het dorp was de hoofdwaterkering bij de toenmalige tramlijn doorgebroken en in het Zuid-oosten was een gat in de buitendijk ontstaan. Het dorp was totaal overstroomd en geïsoleerd. Maar de haven bleef gelukkig bruikbaar zodat er reeds vroeg in de morgen van 2 februari enkele hulpschepen aanwezig waren.
De dorpelingen moesten overal in Ooltgensplaat met platbodems van hun bovenverdiepingen en zolders worden gehaald en velen werden vanuit de haven geëvacueerd. In het totaal zijn vanuit Ooltgensplaat ongeveer 2500 personen geëvacueerd terwijl nog zo’n kleine 700 mensen achterbleven. Het heeft nog lange tijd geduurd voordat allen weer in hun dorp waren teruggekeerd en nog steeds kan men aan het voegwerk van verschillende gebouwen de hoogte van de toenmalige waterstand zien.